Το 4-ο Σάββατο μετά το Πάσχα, από το 2003, καθιερώθηκε σύναξις των εν Μπούτοβο νεομαρτύρων. Την ημέρα αυτή στο πολύγωνο Μπούτοβο τελείται Θεία Λειτουργία, δέηση και μνημόσυνο(τρισάγιο).

Κατά την έναρξη της περεστρόικα, όταν εγκρίθηκαν ειδικές απόφασεις του Ανωτάτου Σοβιέτ και οι νόμοι για την αποκατάσταση της μνήμης, η αποκατάσταση των δικαιωμάτων των καταπιεσμένων, διατάχθηκε να βρεθούν οι τόποι ταφής των βαρυποινιτών και να δημοσιευτούν τα ονόματα των εκτελεσθέντων. Στην KGB της Μόσχας βρέθηκαν 11 τόμοι των πράξεων για εκτέλεση  θανατικής ποινής εναντίον 20765 καταδικασμένων. Από αυτούς, περίπου 1000 άνθρωποι, όπως αποδεικνύεται από τη μελέτη των ανακριτικών υποθέσεων, μαρτύρησαν για τον Χριστό και την αφοσίωση στην Εκκλησία Του. Οι 255 απ'αυτους αγιοποιήθηκαν από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Μια ειδική έρευνα που διενεργήθηκε από υπαλλήλους του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας (KGB), έδειξε ότι αυτοί οι άνθρωποι πυροβολήθηκαν στο Μπούτοβο, τους πυροβολούσαν κατά την περίοδο από τις 8 Αυγούστου του 1937 έως τις 19 Οκτωβρίου του 1938. Στη Ρωσία δεν υπάρχει άλλο μέρος με λείψανα τόσων πολλών αγίων.

Oι μαζικές εκτελέσεις των ετών 1937-1938  ήταν το αποτέλεσμα των αποφάσεων του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ (μπ) απο τις 2 Ιουλίου 1937 και των συνακολουθούμενων εντολών του κρατικού επιτρόπου Εσωτερικών υποθέσεων, N.I. Εζόφ  № 00439, 00447, 00485 και 00593,  της 25ης, της 30ής Ιουλίου 1911 και της 20ης Σεπτεμβρίου για τον αγώνα κατά των «εχθρών του λαού», συμπεριλαμβανομένων των «εκκλησιαστικών».

        Στο πολύγωνο Μπούτοβσκι τους καταδικασμένους έφερναν από τις φυλακές της Μόσχας. Μετά την άφιξη τους πήγαιναν στις παράγκες, δήθεν για υγειονομικό έλεγχο. Αμέσως πριν από πυροβολισμό ανακοίνωναν την καταδίκη, έλεγχαν δεδομένα και τη φωτογραφία. Εκτελoύσε την απόφαση μία από τις «εκτελεστικές ομάδες» - ομάδα από 3-4 αξιωματικούς  του ειδικού αποσπάσματος, κατά κανόνα,από τα άτομα με πείρα που υπηρετούσαν στα όργανα της NKVD από τον εμφύλιο πόλεμο, και είχαν βραβεία της κυβέρνησης.

Στην εκτέλεση,από τις παράγκες έβγαζαν ένα- ένα, κάθε δήμιος οδηγούσε το θύμα του στην άκρη της τάφρου, πυροβολούσε στο ινίο από απόσταση όχι περισσότερο του ενος μέτρου και έριχνε το σώμα στην τάφρο. Δεν παρευρισκόταν pάντα εκεί ο γιατρός και ο εισαγγελέας. Τους ντουφεκισμένους θάφτηκαν στους μικρούς λάκκους, νεκροταφεία, τα οποία έσκαβαν με το χέρι, αλλά από τον Αύγουστο του 1937, όταν οι εκτελέσεις στο Μπούτοβο είχαν, ανήκουστη στην παγκόσμια ιστορία, κλίμακα, εκσκαφείς έσκαψαν για το σκοπό αυτό τάφρους με πλάτος και βάθος 3 μέτρα και με μήκος περίπου 150 μέτρα. Την ημέρα στο Μπούτοβο εκτελούνταν τουλάχιστον 100 άτομα, υπήρξαν ημέρες, όπως, για παράδειγμα,στις 28 Φεβρουαρίου1938, όταν εκτελέστηκαν 562 άτομα.  

Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που εκτελέστηκαν στο πολύγωνο Μπούτοβσκι  ήταν αγρότες και εργαζόμενοι της Μόσχας και της περιοχής της, από τους οποίους συχνά συλλάμβαναν και εκτελούσαν όλη την οικογένεια, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων και των ηλικιωμένων. Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων δεν ανήκε σε κανένα κόμμα, δηλαδή, ήταν μακριά από την πολιτική, είχε στοιχειώδη εκπαίδευση ή  ήταν αναλφάβητη. Περίπου το ένα τέταρτο του συνολικού αριθμού που εκτελέστηκαν στο πολύγωνο Μπούτοβσκι ήταν εγκληματίες, η συντριπτική πλειοψηφία από τους οποίους πυροβολήθηκαν για περασμένες καταδίκες των οποίων  προηγουμένως είχαν ήδη εκτίσει την ποινή. Στην κατηγορία των «κοινωνικά επικίνδυνων» και «κοινωνικά επιζήμιων ατόμων»,που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στο Μπούτοβο, μπήκαν διάφοροι άνθρωποι: συγγενείς των καταδικασθέντων, πρώην τσαρικοί υπουργοί, ζητιάνοι, πλανόδιοι πωλητές, μάντισσες, χαρτοπαίκτες. Τον Ιανουάριο του 1938,με την έγκριση των αρχών, ξεκίνησε κρυφά η σφαγή των ατόμων με αναπηρία:τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του ίδιου έτους, εκτελέστηκαν 1160 ανάπηροι. Oι περισσότερoι από τους εκτελεσμένους στο πολύγωνο Μπούτοβσκι ήταν Ρώσοι (60%), ακολουθούν Λεττονοί, Πολωνοί, Εβραίοι, Ουκρανοί, Γερμανοί, Λευκορώσοι - συνολικά πάνω από 60 εθνικότητες, περιλαμβανομένων των υπηκόων των άλλων κρατών: της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Γαλλίας, των ΗΠΑ, της Αυστρία, της Ουγγαρία, της Ρουμανίας, της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Τσεχοσλοβακίας, της Τουρκίας, της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Ινδίας και άλλων.

Στο πολύγωνο Μπούτοβσκι μαρτύρησαν 739 κληρικοί της ΡΟΕ: 1 Μητροπολίτης, 2  Αρχιεπίσκοποι, 4 Επίσκοποι, 15 Αρχιμανδρίτες, 118 αρχιερείς, 14 ηγούμενοι, 52 ιερομόναχοι, 363 ιερείς, 60 διακόνοι (συμπεριλαμβανομένων των 4 πρωτοδιακόνων και 1 αρχιδιακόνου), 10 μοναχοί , 58 μοναχές, 14 δόκιμοι, 8 ιερουργοί (χωρίς προσδιορισμό του αξιώματος). Για την πίστη πυροβολήθηκαν στο Μπούτοβο 219 λαϊκοί (πρωτοψάλτες, αναγνώστες, χοράρχες, ψάλτες, υπεύθυνοι εκκλησιών, αγιογράφοι, μέλη των εκκλησιαστικών συμβουλίων,καθαρίστριες ναών, εκκλησιαστικοί φύλακες). Μεταξύ των «εκκλησιαστικών» που εκτελέστηκαν στο Μπούτοβο ήταν 59 παλαιόπιστοι, 9 ανανεωτές, περισσότεροι από 60 Βαπτιστές, μαστίγια, «αντιπολεμικοί», ευαγγελιστές, σχισματικοί (χωρίς διευκρίνιση σε ποια αίρεση ανήκε),επίσης 4 μουλάδες και ένας ραβίνος. 

Tης σύναξης των νεομαρτύρων του Μπούτοβο ηγούνται έξι επίσκoπoι: ο μητροπολίτης Λένινγκραντ και Γκτόβσκ, Ιερομάρτυρας Σεραφείμ (Τσιτσαγκόφ), ο Αρχιεπίσκοπος Μοζάισκ,Ιερομάρτυρας Δημήτριος (Ντομπροσέρντοφ),ο Αρχιεπίσκοπος Βλαντίμηρ και Σούζνταλ,Ιερομάρτυρας Νικόλαος (Ντομπρονράβοφ), ο Επίσκοπος Μπεζετσκ Ιερομάρτυρας Αρκάδιος (Οστάλσκι), ο Επισκοπος Νιζνιταγκίλσκ  Ιερομάρτυρaς  Nικίτα (Ντελέκτορσκι), ο Επίσκοπος Βελίζσκ Ιερομάρτυρας Ιωνάς (Λάζαρεφ). Στο Μπούτοβο εκτελέστηκαν πολύ τιμημένοι ιερείς ιερομάρτυρες:οι αδέλφοι Αγαφόνικοφ - Αλέξανδρος, Βασίλειος και Νικόλαος, ο Βλαδιμήρ Αμπαρτσούμοφ, ο Βλαδιμήρ Μεντβεντιούκ, ο Ζώσιμος Τρουμπατσιόφ, ο Ιωάννης Αρτμπολέβσκι, ο Σεργκέι Λεμπέντεφ, ο Σεργκέι Mαχάεφ,ο Πέτρος Πέτρικοφ  και πολλοί άλλοι.

Στις 14 Μαΐου 2001, χιλιάδες πιστοί παρακολούθησαν την Θεία Λειτουργία, η οποία τελέστηκε  σε εξωτερικούς χωρους,στο ύπαιθρο, στο πολύγωνο της Μόσχας, Μπούτοβο. Πρωτοστάτησαν ο Πατριάρχης Αλέξιος και ο προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος, Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, στη μνήμη των χιλιάδων ανθρώπων που εκτελέστηκαν εδώ μεταξύ 1938 - 1950.

Μεταξύ των θυμάτων που μα τύρησαν σ' αυτήν την γη ήταν άνθρωποι όλων των βαθμίδων και των εθνικοτήτων. Ο προϊστάμενος του ναού του Μπούτοβο, ιερέας Κύριλλος Καλεντά παρουσίασε στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδας Χριστόδουλο μια λίστα με τα ονόματα των δέκα Ελλήνων οι οποίοι πυροβολήθηκαν εδώ. «Πρέπει να θυμόμαστε - είπε - ότι δεν θα έχουμε μια πλήρη ευτυχισμένη ζωή, αν δεν έχουμε ισχυρή πίστη».

Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος υπενθύμισε στους προσευχόμενους τα λόγια του Ντοστογιέφσκι: «Αν δεν υπάρχει Θεός, τότε όλα επιτρέπονται». «Αυτά τα όλα περιλαμβάνουν και το μίσος και την κακία, και την αδελφοκτονία, καθώς και κάθε άλλο έγκλημα», δήλωσε ο προκαθήμενος της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. - Αυτή  η βροχερή σημερινή ημέρα πραγματικά ταιριάζει πολύ στην μνήμη που κάνουμε σήμερα. Επειδή  μας βοηθάει να εκφράσουμε to θρήνο για την κατάσταση sτην οποία ήρθε ο άνθρωπος  λόγω  της αποστασίας του από το Θεό». Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος εξέφρασε την ιδιαίτερη χαρά ότι ανάμεσα στο πλήθος των μαρτύρων Μπούτοβσκι υπάρχει ένα μικρό τμήμα των Ελλήνων. « Το αίμα Ελλήνων και  Ρώσων, το οποίο συγχωνεύθηκε σ'αυτό το τραγικό μέρος, έγιναν θυμίαμα μπροστά στο θρόνο του Θεού. Αυτό μας θυμίζει τις κοινές μας προσπάθειες και τις επιδιώξεις των δύο αδελφικών Εκκλησιών μας. Σας αφήνουμε ένα μέρος της καρδιάς μας και σας ευχόμαστε χαρά και ειρήνη στην καρδιά σας» - συνόψισε ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος.

Πρόσφατα, o συντάκτης της ελληνικής εκδοχής  της πύλης Bogoslov.ru επισκέφθηκε το Μπούτοβο και γνωρίστηκε με την κόρη ενός Έλληνα που μαρτύρησε εκεί, την Μπέντα Λαρίσα του Γεωργίου. Η κυρία Λαρίσα μας έδωσε μια λίστα με τα ονόματα και σύντομη πληροφoρία  για τους εκτελεσμένους στο Μπούτοβο,Έλληνες. Η κόρη του Γιώργου Μπέντα βρήκε στα αρχεία την πληροφορία για τους Έλληνες που σκοτώθηκαν στο πολύγωνο για να τους μνημονεύει και με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα βρεθούν οι συγγενείς τους. Η πύλη μας σας παρουσιάζει όλα τα στοιχία που έχουμε.

 

ονοματεπώνυμο	χρόνος γεννήσεως	τόπος προέλευσης	επάγγελμα στη Ρωσία	κατεστάλη	αποκαταστάθηκε
Παπαδόπουλος Ιωάννης του Δημητρίου	1875	Τουρκία Σινόπ	ιερέας	10.02.38	27.01.92
Κεσκινίδης Κωνσταντίνος του Αθανασίου	1885	Ρωσία, Μιρτσάν περιοχή του Κρασνοντάρ	ιερέας	10.02.38	13.10.59
Παυλίδης  Ιωάννης του Ελευθερίου	1890	Ελλάδα, Αθήνα	χειροτέχνης εκκλησιαστικών κεριών	31.05.38	12.09.89
Γρηγοριάδης Σαββάς του Σταύρου	1894	Ελλάδα, Αθήνα	οδηγός τρόλεϊ, μέλος ΚΚΕ	13.08.38	22.08.58
Βαϊτης Αναστάσιος του Νικολάου(Ιβανόφ Αντρέϊ Ιβάνοβιτς)	1908	Ελλάδα, Μυτιλήνη		16.08.38	22.03.65
Πίτερς Γεώργιος του Γεωργίου	1892	Ελλάδα, Πάτρα		16.06.38	2.10.89
Κατσάλος Γεώργιος του Χριστοφoρου	1880	Ελλάδα, χωριό Νοβχώρ	ζαχαροπλάστης	16.06.38	11.04.63
Αρμάο Ζαν του Ζοζέφ	1903	Ελλάδα, Τήνος	μέλος ΚΚΕ	8.03.38	4.10.89
Οσμάνης Παύλος του Ιωάννη	1906	Τουρκία, Κωνσταντινούπολη	εργάτης	8.03.38	4.10.89
Καριοφίλης Δημήτρης του Ηλία	1896	Ελλάδα, χωριό Σουφλί	οικονομολόγος	8.03.38	15.10.57
Μπέντας (Μπεζαντάκης) Γεώργιος του Κωνσταντίνου	1908	Ελλάδα, Αθήνα	αρχιτεχνίτης στο εργοστάσιο του Στάλιν	11.04.38	10.04.58
Βρέτος (Δερβίσογλου)Αβραάμ- Νικόλαος του ΑρIστου	1910	Τουρκία, Καϊσερι	εργάτης	11.04.38	10.04.58
Τόμοφ Νικόλαος του Δημητρίου	1906	Ελλάδα, Αθήνα	ελεγκτής του τμήματος τεχνικού ελέγχου στο εργοστάσιο, μέλος του ΚΚΕ	17.05.38	23.05.57
Ζαχαριάδης Ηλίας του Δημιτρίου	1882	Ελλάδα, Ικαρία, Κύρηκoς	γραμματέας του ΚΚΕ	31.05.38	--------

 

Εκτός από αυτούς τους ανθρώπους επίσης μαρτύρησαν οι Έλληνες που κατάγoνταν από τη Ρωσία:

ο Κυρτίδης Μύρων του Παντελεήμονα, ο Γιάννης Βαλεντίνος του Ευρiπίδη(Μόσχα), ο Αλεξάντροφ Σπυρίδων του Φιλίππου (χωριό Κομάρ, περιοχή του Γιανισόλ), Μαυρογάν Αλέξανδρος του Κωνσταντίνου, Βαρβαρίγος Ιωάννης του Νικολάου (Αζόφ, περιοχή του Ροστόφ), Ηλιάδης Γεώργιος του Χριστοφόρου (Μαϊκόπ, πρωτεύουσα της Αντιγκέας κοντά στο Κρασνοντάρ)