Συχνά, περνώντας μέσα από τη Μόσχα, μπορούμε να δούμε τις αφίσες, στις οποίες νεαροί άνδρες και γυναίκες γεμάτοι υγεία προτείνουν να ασχοληθούμε με γιόγκα. «Συνδεθείτε» -η αυστηρή τους επιταγή και η αποφασιστική εμφάνισή τους δεν δίνουν την ευκαιρία να αμφισβητήσει κανείς τη ζωτική σημασία της διαφημιζόμενης πρακτικής. «Υγεία,υγεία, και πάλι υγεία. Η ανάπτυξη και διατήρηση των νέων δεξιοτήτων» - διαβάζουμε στην ιστοσελίδα διαφημιζόμενης μοσχοβίτικης«Ομοσπονδίας της Γιόγκας». Και εμπιστευόμενοι αυτή τη διαφήμιση, πολλοί αρχίζουν να σκέφτονται ότι η γιόγκα είναι ένα είδος ανατολικού φίτνες. Μια τέτοια γνώμη μπορούμε να βρούμε και μεταξύ των ορθοδόξων. Ωστόσο, στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Η γιόγκα είναι μια διδασκαλία που χρησιμοποιεί ένα σύστημα ασκήσεων με στόχο τον έλεγχο της ψυχής και της ψυχοφυσιολογίας του ανθρώπου χάρην μιας υψηλότερης ψυχικής και πνευματικής κατάστασης. Και να σκεφτεί κανείς,τουλάχιστον, ότι μπορεί να ασχολείται με τη γιόγκα μόνο για χάρη της σωματικής υγείας, δεν είναι σωστό.Η γιόγκα είναι πρωτίστως ένα σύστημα πνευματικών πεποιθήσεων, και οι στόχοι της γιόγκας εινιαι πνευματικοί,και όχι σωματικοί.Ο γνωστός Ορθόδοξος ασκητής ιερομοναχός Σεραφείμ (Ρόουζ) έγραψε: «Ο άνθρωπος,που ασχολείται με τη γιόγκα μόνο για χάρη της σωματικής υγείας, ήδη προετοιμάζεται για ορισμένες πνευματικές πεποιθήσεις, ακόμη και εμπειρίες, για τις οποίες, σαφώς, δεν έχει ιδέα». Πρέπει να σημειωθεί ότι ο πατήρ Σεραφείμ γνώριζε από πρώτο χέρι τι θα πεί η γιόγκα,επειδή στα νιάτα του (πριν από την υιοθεσία της Ορθοδοξίας) ενεργά παρασυρόταν απ’ αυτή.
Η ουσία της γιογκας δεν είναι οι διάφορες ασκήσεις,στάσεις και κινήσεις . Στο κέντρο της είναι ο διαλογισμός. Το σώμα εδώ μόνο βοηθά να συγκεντρώσει το μυαλό. Ο πατήρ Σεραφείμ γράφει: «Ο στόχος των ασκήσεων της γιόγκας είναι να κάνει τον άνθρωπο χαλαρό, ικανοποιημένο,να μην σκέφτεται και να είναι παθητικός, δεκτικός σε πνευματικές ιδέες και εμπειρίες». Ασχολούμενος με γιόγκα, ακόμη και λίγες εβδομάδες, ο άνθρωπος μπορεί ήδη να διαπιστώσει ότι έχει γίνει πιο ήρεμος,ήσυχος, ισορροπημένος,ευαίσθητος και μπορεί να αισθάνεται την πνευματική ανάπτυξη. «Τελικά, ο διαλογισμός είναι το «μονωδιακό εσωτερικό ταξίδι», και όλα τα είδη των εξωτερικών εξαρτήσεων πρέπει να απορρίπτονται με στόχο την εξεύρεση μιας εγχώριας Πηγής» - διαβάζουμε και πάλι στην ιστοσελίδα της «ΟΓ». Όμως, η φαινομενική ευημερία είναι απατηλή. Η κατάσταση που πέτυχε ο άνθρωπος τον κάνει να είναι πιο αντιληπτικός στην «πνευματικότητα», η οποία περιέχεται στη γιόγκα. Και το «μονωδιακό ταξίδι» μπορεί να καταλήξει πολύ άσχημα.
Το γεγονός είναι ότι η οποιαδήποτε πνευματική εμπειρία στην γιόγκα θεωρείται θετική,αρκεί να υπάρχει. Στη γιόγκα δεν υπάρχει η διάκριση των πνευμάτων,στην οποία καλείται ο κάθε Χριστιανός. Και η εμπειρία από τη σκοπιά ενός χριστιανού που κατανοείται ως πλάνη, μπορεί να γίνει αποδεκτή και να συνιστάται από τη γιόγκα.Θα πάρουμε παράδειγμα από μια αρκετά δημοφιλή τώρα μέθοδο,την Κουνταλίνι Γιόγκα. Λέει για το άνοιγμα μιας ενέργειας «Κουνταλίνι», μέσω διάφορων ψυχοτεχνικών η οποία επικεντρώνεται στην «κοιμώμενη» κατάσταση στην βάση της σπονδυλικής στήλης. Ο γιόγκι «ξυπνά» την ενέργεια - το άτομο αισθάνεται ζεστασιά,που προέρχεται από τη βάση της σπονδυλικής στήλης. Ωστόσο, οι άγιοι πατέρες- ασκητές γράφουν με σαφήνεια ότι η οποιαδήποτε αίσθηση κατά την προσευχή που προέρχεται από τα μέρη που βρίσκονται κάτω από την καρδιά πρέπει να απορριφθεί. Ένας χριστιανός που δεν γνωρίζει το ορθόδοξο δόγμα για την προσευχή μπορεί εύκολα να υποκύψει στην «πνευματικότητα», η οποία τον κυριάρχησε.
Η διαφορά μεταξύ της προσευχής και του διαλογισμού είναι ουσιαστική. «Ο διαλογισμός ως μια απόσπαση της προσοχής του μυαλού μας από όλα τα σχήματα, μπορεί να μας δώσει μια αίσθηση ηρεμίας, ειρήνης, εξόδου από τις συνθήκες του χώρου και χρόνου, αλλά σ’αυτην απουσιάζει μια συνειδητή παρουσία στον προσωπικό Θεό, σ’αυτήν δεν υπάρχει η πραγματική προσευχή, δηλαδή πρόσωπο με πρόσωπο, - γράφει ένας άλλος σημαντικός Ορθόδοξος θεολόγος και ασκητής, Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος (Σάχαρωφ). Η προσευχή, αντίθετα, εκφράζει την αποφασιστική πίστη στο Θεό, που παλεύει, χτυπάει στο Θεό,σ’αυτή δεν υπάρχει χώρος για κάτι απρόσωπο - είναι πάντα ένας διάλογος. Εδώ μπορούμε να υπενθυμίσουμε τα λόγια του γέροντα Σιλουανού: «Να προσεύχεται κανείς για τους ανθρώπους είναι σαν να χύνει το αίμα του».
Πού λοιπον, οδηγεί ο διαλογισμός;Ο πατέρας Σωφρόνιος, καθώς και ο ιερομόναχος Σεραφείμ,ο οποίος στα νιάτα του ελκόταν από τους ανατολικούς διαλογισμούς, μας απαντάει: «Ο διαλογισμός μπορεί να οδηγήσει στο ότι ο ένθερμος απ’αυτόν θα ικανοποιηθεί από τα ψυχικά αποτελέσματα τέτοιου είδους πειραμάτων, και, το χειρότερο απ 'όλα, η αντίληψη του Ζωντανού Θεού, του Προσωπικού Απολύτου θα γίνει γι’ αυτόν ξένη. Να γίνει κανείς ξένος στον Θεό – τι μπορεί να είναι χειρότερο για έναν Χριστιανό;
Όταν απουσιάζει η προσωπική συνάντηση με τον Θεό, ο άνθρωπος που ασκεί την γιόγκα στρέφει το βλέμμα του στον εαυτό του. «Η τέχνη της γιόγκα βρίσκεται στο να να βυθίσει κανείς τον εαυτό του στην απόλυτη σιωπή. Να πετάξει όλες τις σκέψεις και τις ψευδαισθήσεις, να απορρίψει και να τα ξεχάσει όλα,εκτός από μια αλήθεια: η πραγματική ουσία του ανθρώπου είναι θεϊκή, είναι ο Θεός,για τα υπόλοιπα μπορούμε μόνο να σωπαίνουμε»- διαβάζουμε στο βιβλίο του Βενεδικτινού μοναχού Jean-M.Deshane ο οποίος πριν από μισό αιώνα προσπάθησε να αποδείξει την συσχέτιση της χριστιανικής διδασκαλίας και της γιόγκα. Αλλά ακόμη και στα λόγια αυτού του ανθρώπου μπορούμε να δούμε την θεμελιακή ασυμβατότητα της γιόγκα και του χριστιανισμού.
Στρέφοντας το πρόσωπο μόνο στην δική του ουσία και θεοποιώντας τη, ο άνθρωπος στη γιόγκα επαναλαμβάνει την αμαρτία του Αδάμ, ο οποίος ήθελε να γίνει θεός και να υπερβεί τα όρια τα οποία του όρισε ο Κύριος. Όμως «η σωτηρία πραγματοποιείται όχι στον εαυτό μας και μέσω του εαυτού μας, αλλά στον Θεό», -γράφει ο Ορθόδοξος θεολόγος, Μητροπολίτης Ιερόθεος (Βλάχος). Και ο γνωστός καλλιτέχνης της ζεν-γιόγκα από τη Μόσχα, Μπόρις Όριον λέει ανοιχτά: «Τι είναι το ζεν; Είναι μια θρησκεία όπου δεν υπάρχει η έννοια του «Θεού» ή του «Δημιουργού», όπου το κύριο πράγμα δεν είναι η προσευχή, αλλά η έκκληση στη συνείδησή μας».
Επιπλέον, η σύγχρονη, ευρέως εκλαϊκευμένη, γιόγκα υπόσχεται στους οπαδούς της μια γρήγορη υλοποίηση των «πνευματικών καρπών». Και αυτό κάνει πολλούς να έχουν την διάθεση των καταναλωτών, εισάγει στην ευφορία και την ίδια στιγμή στην κατάσταση της υπερηφάνειας που συνδέεται με μια υψηλή γνώμη για τον εαυτό τους και για τις ικανότητές τους. Ο αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος προειδοποιεί: «Ο δρόμος των πατέρων μας απαιτεί ισχυρή πίστη και υπομονή, ενώ οι σύγχρονοί μας προσπαθούν να αρπάξουν όλα τα πνευματικά δώρα, περιλαμβανομένης ακόμη και της άμεσης θεωρίας του Απόλυτου Θεού,μέσω της πίεσης, και σε σύντομο χρονικό διάστημα». Και οι σύγχρονοι «γκουρού» προσφέρουν την «φώτιση» μέσα σε λίγα μαθήματα, και βέβαια για μια λογική αμοιβή.
Τι μπορεί να ζητήσει ο ορθόδοξος χριστιανός στη γιόγκα; Την ειρήνη, την αρμονία με τον εαυτό του, την πνευματική άνεση, τη σωματική υγεία, την τελειότητα; Όλα αυτά είναι τόσο επιθυμητά και τόσο ελκυστικά, και πάνω από όλα είναι πολύ ευχάριστα. Αλλά η ζωή των αγίων ασκητών,μας δείχνει ένα πολύ διαφορετικό ιδανικό της ζωής - όχι την επίτευξη μιας αρμονικής και άνετης συνύπαρξης με τον κόσμο και με τον εαυτό μας,αλλά και το εθελοντικό μαρτύριο για τον Χριστό. Μέσω αυτού επιτυγχάνεται η τελειότητα, μέσω αυτού, ο άνθρωπος ανεβαίνει στον Θεό. Συνδεθείτε.